Trong những năm gần đây, các hiệp định thương mại tự do (FTA) ngày càng được quan tâm nhờ tác động mạnh mẽ đến hoạt động xuất nhập khẩu và tăng trưởng kinh tế. Nhiều hiệp định lớn như EVFTA, CPTPP hay RCEP đã mở ra cơ hội đáng kể cho doanh nghiệp. Vậy FTA là gì, nội dung cốt lõi ra sao và mang lại lợi ích như thế nào cho thương mại quốc tế?
1. FTA là gì trong xuất nhập khẩu?
FTA là viết tắt của Free Trade Agreement – Hiệp định thương mại tự do. Đây là thỏa thuận giữa hai hoặc nhiều quốc gia, trong đó các bên cam kết giảm hoặc xóa bỏ thuế quan, đồng thời nới lỏng các rào cản thương mại đối với hàng hóa, dịch vụ và đầu tư.
Thông qua FTA, hàng hóa lưu thông giữa các quốc gia thành viên sẽ được hưởng mức thuế ưu đãi, thậm chí bằng 0% nếu đáp ứng quy tắc xuất xứ. Ngoài ra, FTA còn điều chỉnh nhiều lĩnh vực liên quan như đầu tư, sở hữu trí tuệ, dịch vụ, mua sắm chính phủ và cơ chế giải quyết tranh chấp.
Về hình thức, FTA thường được chia thành:
- FTA song phương: Ký kết giữa hai quốc gia hoặc hai vùng lãnh thổ, ví dụ hiệp định giữa Việt Nam và Hàn Quốc.
- FTA đa phương/khu vực: Có từ ba quốc gia trở lên tham gia, thường trong cùng một khu vực hoặc giữa một khối với một quốc gia.
Bên cạnh đó, khái niệm FTA thế hệ mới dùng để chỉ các hiệp định có mức cam kết sâu và toàn diện hơn, không chỉ dừng ở thuế quan mà còn mở rộng sang các vấn đề lao động, môi trường, cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nước và phát triển bền vững.
2. FTA gồm những quốc gia nào?
Thành phần tham gia FTA phụ thuộc vào từng hiệp định cụ thể. Có những FTA chỉ gồm hai nước, nhưng cũng có hiệp định bao phủ nhiều nền kinh tế lớn.
Chẳng hạn, RCEP là hiệp định giữa các nước ASEAN và nhiều đối tác lớn trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Trong khi đó, CPTPP lại là một FTA thế hệ mới với sự tham gia của nhiều quốc gia ở cả châu Á và châu Mỹ.
3. Các hiệp định FTA mà Việt Nam đã tham gia
Việt Nam là một trong những quốc gia tham gia khá nhiều hiệp định thương mại tự do, tiêu biểu có thể kể đến:
- Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA)
- Hiệp định thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc
- Hiệp định thương mại tự do ASEAN – Hàn Quốc
- Hiệp định thương mại tự do ASEAN – Nhật Bản
- Hiệp định Việt Nam – Nhật Bản
- Hiệp định ASEAN – Ấn Độ
- Hiệp định ASEAN – Australia – New Zealand
- Hiệp định Việt Nam – Chile
- Hiệp định Việt Nam – Hàn Quốc
- Hiệp định Việt Nam – Liên minh Kinh tế Á – Âu
- Hiệp định CPTPP
- Hiệp định Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA)
- Hiệp định Việt Nam – Vương quốc Anh (UKVFTA)
- Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP)
4. Nội dung chính của một hiệp định FTA
Mỗi FTA có phạm vi điều chỉnh khác nhau, nhưng nhìn chung đều bao gồm các nội dung trọng tâm sau:
- Cam kết cắt giảm hoặc xóa bỏ thuế quan đối với hàng hóa.
- Danh mục mặt hàng được hưởng ưu đãi và lộ trình giảm thuế cụ thể.
- Quy định về quy tắc xuất xứ hàng hóa.
- Các điều khoản liên quan đến thương mại dịch vụ và đầu tư.
- Cơ chế giải quyết tranh chấp giữa các bên tham gia.
Trong đó, quy tắc xuất xứ là yếu tố đặc biệt quan trọng, quyết định việc hàng hóa có được hưởng ưu đãi thuế hay không khi xuất nhập khẩu giữa các nước thành viên.
5. So sánh FTA và WTO
WTO là tổ chức thương mại toàn cầu với số lượng thành viên rất lớn, đặt ra các nguyên tắc chung cho thương mại quốc tế. Tuy nhiên, các cam kết trong WTO thường mang tính khung và chưa loại bỏ hoàn toàn rào cản thương mại.
Ngược lại, FTA có quy mô nhỏ hơn nhưng mức độ cam kết sâu hơn, giúp các quốc gia tham gia hưởng ưu đãi cụ thể và trực tiếp hơn. Chính vì vậy, trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, FTA ngày càng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược hội nhập kinh tế của nhiều quốc gia.
Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hiệp định thương mại tự do FTA và ý nghĩa của FTA đối với hoạt động xuất nhập khẩu.
